انواع سوله
شاید همگی با شنیدن کلمه سوله به یاد ساختمان‌های صنعتی کارخانجات تولیدی و مواد غذایی بیافتید، اما سوال اینجاست آیا این تنها کاربرد سوله است؟ چندین نوع سوله وجود دارد؟ در این مقاله سعی شده است که به طور جامع تمام اطلاعات مرتبط با صنعت سوله سازی گردآوری شده را برای شما عنوان کنیم. عبارت سوله یا سوله سازی چیست؟ سوله (به انگلیسی Shed) اصولاً یک سازه فولادی یا چوبی ساده با طبقات کم است که برای ذخیره‌سازی و یا به عنوان کارگاه بخش‌های مختلف یک کارخانه استفاده می‌شود و این صرفاً بخشی از کاربرد سوله است.
سوله یا سوله سازی چیست؟
سوله (Shed) معمولاً یک سازه فلزی یا چوبی ساده و با تعداد طبقات کم است که به منظور ذخیره‌سازی و یا به عنوان کارگاه‌های بخش‌بندی شده مختلف یک کارخانه استفاده می‌شود. سوله‌ها به طور قابل‌توجهی از نظر اندازه و پیچیدگی ساخت متفاوت بوده به طوریکه از سوله‌های ساده به عنوان پارکینگ وسایل نقلیه و گلخانه تا بزرگ‌ترین سوله‌های صنعتی با ظرفیت بسیار زیاد برای تولید محصولات که می‌توانند شامل چندین سوله کنار هم نیز استفاده می‌شود.
سوله در لغت به معنای ساختمان بزرگ و باز است که منظور نگهداری کالاها، مواد خوراکی، ابزار و تجهیزات و همچنین انجام فعالیت‌های تولیدی، صنعتی و کشاورزی به کار برده می‌شود. سوله‌ها اغلب دارای سقف بلند و دیوارهایی بدون پوشش با مصالح بنایی هستند که به عنوان فضایی جهت انبار کردن و حمل و نقل کالاها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
همچنین سوله‌ها برای تولید و صنعت نیز استفاده می‌شوند، مانند ساختمان‌های کارگاهی و کارخانجات. در امور کشاورزی نیز از سوله‌ها برای نگهداری محصولات، ابزار و تجهیزات و همچنین برای پرورش حیواناتی مانند مرغ، گاو و گوسفند استفاده می‌شود. سوله‌ها اصولاً از متریال‌های سبک مانند فلز، بتن و چوب ساخته می‌شوند و می‌توانند به شکلی ساده یا پیچیده طراحی شوند.
اجزای سوله
چنانچه فاز اولیه پروژه که شامل فونداسیون (ترکیبی از بتن و فولاد) است را کنار بگذاریم قسمت اصلی کار، استراکچر فلزی سوله است. اجزای این اسکلت فلزی که توسط مهندسین سازه محاسبه و طراحی می‌شوند که در تصویر و جدول زیر مشاهده می‌کنید؛
| اجزای سوله | توضیحات |
| رفتر یا فریم (Rafter) | شامل ستون‌ها و تیرهاست |
| وال پست (Wall Post) | که جهت کاهش مقاومت باد در ستون‌های اصلی در ابتدا و انتها سوله قرار دارند |
| استرات (Strut) | یکه روش مهار متقابل است که مانند خرپا، یک تکیه‌گاه جانبی برای انتقال نیرو |
| پرلین یا لاپه (Purlin) | پرلین یک عضو تیر مانند مهم در سقف است که به عنوان یک پوشش برای سقف‌های صنعتی شیب‌دار، اتصال دیوار و ستون‌هایی که بافاصله زیادی از یکدیگر قرار دارند، استفاده می‌شود. |
| لاپه جانبی یا گیرت (Girt) | گیرت، عضو مفصلی در جداره سوله است که جهت نگه‌داشتن دیوارهای سبک سوله استفاده می‌شود و وظیفه آن انتقال بار باد به ستون‌ها است. |
| نبشی سینه بند (Flange stay) | برای جلوگیری از نیرو پیچشی – جانبی در رفترها در برخی نواحی (بال پایینی تیر تحت فشار است)، از این عضو که رفتر را به لاپه متصل می‌کند استفاده می‌کنند. |
| مهاربندهای اصلی قائم (Main Brace) | در جهت طولی سوله، از مهاربندهای عموماً همگرا استفاده می‌شود که هدف اصلی استفاده آن جلوگیری از تغییر شکل و مقامت و پایداری بیشتر اجزاست |
| مهاربندهای سقف (Ceiling Brace) | ایجاد استحکام کافی در سقف سوله و انتقال بارها از میل‌مهارهای سقفی را به صورت کششی استفاده می‌کنند که به آن مهاربندی سقف می‌گویند. |
| میل‌مهارهای سقفی یا سگراد (Sag Rod) | با استفاده از سگراد در سقف، می‌توان لاپه ها را در جهت ضعیف مقطعش تقویت کرد و به صورت کششی نیروها را به رأس سوله منتقل کرد. |
| پوشش سقف | پوشش سقف برای جداسازی محیط خارجی و انتقال بار به بدنه سوله انجام می‌شود که می‌تواند شامل؛ ورق گالوانیزه، ورق‌های پلی روف، پوشش پلی‌کربنات، انواع عایق و ساندویچ پنل باشد. |
| پوشش دیوارها | این پوشش نظر به نوع و کاربرد سوله متفاوت است و می‌توان از ورق‌های فلزی موجدار، ساندویچ پانل، تردی پانل، بتن و حتی آجر استفاده کرد. |
| کف‌پوش | کف‌پوش نیز نظر به نوع و کاربرد سوله انتخاب می‌شود. برای مثال از کف‌پوش بتن سخت برای خودروسازی و از اپوکسی، پلی‌یورتان برای تولید لبنیات استفاده می‌شود. |
انواع سوله بر اساس ساخت و شکل ظاهری
- سوله قوسی
- سوله با ستون مشترک
- سوله تک شیب
- سوله چند دهانه با ستون
- سوله با ستون‌ها وسط مشترک
- سوله تک شیب با ستون وسط
- سوله تک شیب با ستون‌ها وسط
- سوله تک شیب متصل به ساختمان
انواع متریال ساخت عبارت‌اند از: روکش فلزی روی اسکلت فلزی، روکش و اسکلت پلاستیکی، تمام چوب (اسکلت چوبی، سایدینگ چوبی و سقف چوبی) و سوله‌های وینیلی که روی اسکلت چوبی ساخته شده‌اند.
هر نوع از این سوله‌ها دارای مزایا و معایب مختلفی است که بهتر است پیش از هر چیز در نظر گرفته شود. مثلاً، زمانی که سوله‌های فلزی در برابر آتش و موریانه مقاوم هستند، می‌توانند به‌مرورزمان زنگ بزنند یا در اثر باد شدید یا بارهای سنگین آسیب جدی ببینند.
سوله قوسی (UBM)
سوله قوسی یا به اختصار UBM اولین بار در سال 1980 میلادی به سفارش ارتش آمریکا به عنوان سوله‌ای سبک و مقاوم ساخته شد که سرعت اجرای آن بالا و متریال و مصالح اصلی آن از ورق گالوانیزه بود. ورق‌ها گالوانیزه به وسیله دستگاه‌های خاصی به شکل منحنی درآمده و به هم متصل (دوخته) می‌شوند تا سقف سوله به شکل قوسی نمایان گردد. از اینرو این سوله‌ها با نام سوله قوسی (UBM) شناخته می‌شوند.
انواع سوله قوسی بر اساس شکل و کاربرد آن‌ها
سوله‌های قوسی به شکل‌‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند و سه دسته کلی T، Q و R شکل را شامل می‌شوند که هر کدام از نظر شکل ظاهری متمایز از یکدیگر می‌باشد.
- سوله UBM به شکل T: این سازه به شکلی تولید می‌شود که یک طرف آن روی زمین و طرف دیگر آن روی دیوار قرار می‌گیرد.
- سوله UBM به شکل Q: این مدل در سوله‌های قوسی به‌عنوان مقرون به صرفه‌ترین شیوه‌های اجرا شناخته شده به صورتی که برای ساخت آن نیاز به دیوارهای کناری نیست. در این مدل هر دو طرف سوله روی زمین قرار می‌گیرد و تحت عنوان سوله‌های زمین به زمین یا تک شعاع شناخته می‌شوند. این سوله‌ها به نسبت انواع دیگر ارتفاع محدودتری دارند.
- سوله UBM به شکل R: این دسته از سوله‌ها به‌عنوان سوله‌های دیوار به دیوار یا دو شعاع مشهور می‌باشند. بعضاً دیوارها در این مدل از جنس ورق گالوانیزه و پیوسته با سقف بوده و گاهی اوقات با توجه وجود محدودیت‌هایی در نصب بر روی ستون نیز سوار می‌گردد.
مزایای استفاده از سوله UBM
هنگام انتخاب سوله برای کاربری مورد نظر باید ابتدا با کارشناسان طراح مشورت نمود تا بتوان بهترین گزینه را برای طراحی با توجه به نوع کاربری و هزینه ساخت و اجرا انتخاب کرد و همچنین می‌بایست قبل از اقدام به ساخت از مزایا و معایب مربوط به آن اطلاعات کافی به دست آورد. در ادامه اصلی‌ترین مزایا و محاسن مربوط به استفاده از این سوله‌ها عنوان خواهد شد:
- به علت عدم استفاده از پیچ و مهره در ساخت این سوله و استفاده از اتصالات جوشی، درنهایت یک سازه کاملا منسجم ساخته خواهد شد که می‌تواند مقاومت خوبی در مقابل نفوذ آب و رطوبت داشته باشد.
- ساخت و اجرای سوله‌های UBM بسیار سریع بوده به نحوی که با 10 الی 12 متخصص طراح و اجرا می‌توان حدوداً 1000 مترمربع از این سوله را در یک روز احداث نمود. بنای این متراژ در سوله‌های دیگر امکان دارد تا چند ماه به طول بینجامد.
- متریالی که در ساخت سوله‌های UBM مورد استفاده قرار می‌گیرد سازه را در مقابل زنگ‌زدگی و خوردگی محافظت می‌کند و همچنین با استفاده از پنل‌های ساندویچی نسوز مانند پلی اورتان و پشم شیشه نیز می‌توان سوله را در برابر آتش عایق نمود.
- هزینه ساخت و اجرای سوله‌های قوسی به علت سرعت بالای ساخت، کاهش قابل توجهی داشته و قیمت نهایی را حدوداً تا یک‌سوم انواع دیگر سوله‌ها کاهش خواهد داد.
معایب سوله قوسی
پس از عنوان محاسن مربوط به این سازه نیاز است تا به یک سری معایب آن نیز اشاره نمود که اصلی‌ترین آن‌ها عبارت است از:
- در متراژهای زیر 1000 مترمربع مقرون به صرفه نخواهند بود و باید از انواع دیگر سوله برای این مساحت استفاده نمود.
- امکان نصب جرثقیل‌های سقفی در این سوله‌ها وجود ندارد که به همین دلیل در کاربردهای صنعتی مشکل‌ساز می‌شود.
- ساخت این سوله‌ها به نحوی است که نمی‌توان برای دمونتاژ یا انتقال به محل دیگر اقدام نمود.
- هدررفت و اتلاف انرژی در ماه‌های گرم سال به دلیل تبادل حرارتی بالای ورق‌های گالوانیزه زیاد است.
- امکان احداث نورگیر سقفی روی آن وجود نداشته و می‌بایست از شیوه‌های دیگر نور رسانی مانند نور مصنوعی برای آن استفاده نمود.
- امکان ساخت بچه سوله در کنار این مدل سوله‌ها وجود ندارد.
کاربرد سوله قوسی
اگر ابعاد سوله مورد نظر با اندازه قابل اجرای این سازه مطابقت داشته باشد می‌توان برای کاربری‌های مختلفی از سوله UBM استفاده نمود. تنها سوله‌های مرغداری و دارویی را نمی‌توان در این دسته از سازه‌ها مورد استفاده قرار داد؛ چراکه امکان ضدعفونی کردن وجود نداشته و عایق آن نیز جاذب بو می‌باشد. با این وجود می‌توان برای کاربری‌های متعددی چون موارد زیر از سوله UBM استفاده نمود:
- کاربری پارکینگ
- برای کشاورزی
- کاربری‌های صنعتی و تجاری
- پناهگاه اضطراری
- انبار
- کاربری آموزشی