سوله طبقاتی
سوله طبقاتی سازه فلزی است که در چندین طبقه ساخته و نصب می‌شود. از نظر شکل ظاهری بنای احداث شده، می‌توان سوله‌ها را به سوله مسطح و سوله طبقاتی تقسیم نمود که هر یک، بسته به کارکرد و مطلوبات مورد انتظار، در جای مناسب به بهره برداری خواهد رسید. در واقع آنچه چیدمان ماشین آلات و برقرار سیستم تولید را به بهترین وجه عملی می سازد، فضاسازی بهینه و تخصصی است که نمود اعلای آن را در سوله شاهد هستیم.
سوله اصولاً یک سازه فلزی است که دارای عرض دهانه و ارتفاع زیاد بوده تا فضای وسیعی را در اختیار تولید قرار دهد؛ از اینرو گاهی می‌توان به جای سوله مسطح (یک طبقه) از سوله طبقاتی استفاده نمود که متناسب با نیاز بسیاری از کسب و کارهای صنعتی و تولیدی می‌باشد. اصول جانمایی در عمده مشاغل بدین صورت است که تمام تجهیزات و ماشین آلات تولید در یک تراز افقی چیدمان یافته و خط تولید محصول یا ارائه خدمت مستقر می‌گردد. اما بعضاً بنا به دلایلی که در ادامه عنوان خواهیم کرد، نیاز به طبقات بیشتری احساس خواهد شد که صرفاً این نیاز با تمرکز بر سوله طبقاتی قابل پاسخگویی است.
♦ علت استفاده از سوله طبقاتی
در برخی موارد که مدیران قصد ساخت سوله را دارند، این مسأله پیش می‌آید که با محدودیت زمین مواجه می‌شوند؛ بدین معنا که حداقل متراژ مورد نیاز برای استقرار ملزومات کارخانه، عملاً از مساحت زمین موجود بیشتر بوده و در عمل امکان خریداری نمودن زمین بزرگتر نیز میسر نیست.
در این شرایط تنها یک راه وجود دارد و آن این است که در عوض تمرکز بر رشد افقی، بر توسعه عمودی سازه تکیه شود. این موضوع، اصلی‌ترین دلیل استفاده از سوله طبقاتی محسوب می‌شود. سازه مذکور را تقریباً در هر فضا و هر موقعیتی می‌توان مورد استفاده قرار داد، مشروط بر اینکه اسکلت فلزی طبقه اول به قدری مقاوم و مستحکم ساخته شده باشد که استحکام لازم برای تحمل وزن طبقات بالا را هم مضاف بر وزن خود داشته باشد. بر این اساس می‌بایست به اتصالات سوله و قطر ورق به کار رفته در ستون‌های طبقه اول در این قبیل سازهها توجه بیشتری شود.
♦ چرا این سوله‌ها مورد مقبولیت بیشتر قرار دارند؟
اصولاً هر صنعتی که با دقت مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد، می‌تواند کاندیدای ساخت سوله طبقاتی باشد. زیرا در هر شاخه از صنعت، این موضوع به اثبات خواهد رسید که مجموعه وظایف و فعالیت‌های مرتبط با تولید محصول یا ارائه خدمت را می‌توان به دو بخش اصلی (اساسی) و فرعی (جانبی) تفکیک نمود. مثلاً، یک سوله کارگاهی را در نظر بگیرید که فرآیندهای اصلی مرتبط با خط تولید و چیدمان ماشین آلات را در طبقه اول جای داده است.
واضح است که فعالیت‌های جانبی نظیر مونتاژ، کنترل کیفی، بسته‌بندی و مانند آن را می‌توان در طبقه بالای سوله طبقاتی مستقر نمود. جدایش فعالیت‌های ناهمگون می‌تواند زمینه رشد و پویایی بیشتر صنعت مربوطه را به همراه داشته باشد که برای هر مدیری، امری مطلوب و مورد انتظار است. خلاصه اینکه استفاده از این سازه می‌تواند به دلیل مسائل فنی یا بهبود مباحث کارکردی، در دستور کار تقریباً تمام مشاغل صنعتی و تولیدی قرار گیرد؛ مشروط بر این که مباحث استحکامات و تقویت اتصالات در طراحی سوله به درستی اجرا شده باشد.
♦ کاربرد اصلی سوله طبقاتی
پروژه سوله طبقاتی را می‌توان با مقاصد مختلف به معرض اجرا نهاد که فارغ از دلیل ساخت، استفاده‌های بسیاری را برای کسب و کار مذکور به همراه دارد. تنها نکته حائز اهمیت در این میان آن است که پیش از اقدام به ساخت سوله طبقاتی، ضرورت احداث این بنا به اثبات برسد. به این معنی که ابتدا تلاش شود که با بهبود نحوه استقرار ماشین آلات و ایستگاه‌های کاری و با تکیه بر جابجایی‌های ساده و کم هزینه بتوان مشکل کمبود فضای تولید را تا حدود زیادی مرتفع نمود. لیکن چنانچه چنین امکانی فراهم نبود، نسبت به احداث سازه دو طبقه مبادرت شود. اهم کاربردهای سوله طبقاتی به شرح ذیل هستند:
1- محدودیت فضای قسمت تولبد
اصولاً زمانی که بخش تولید با کمبود جا درگیر است و ایستگاه های مختلف خط تولید در چیدمانی نسبتاً فشرده قرار دارند، کارکرد بخش‌های مختلف ممکن است دچار تداخل گردد و این موضوع می‌تواند به کمیت و کیفیت تولید لطمه بزند. هر ایستگاه کاری دارای یک جریان ورودی مواد و یک جریان خروجی محصول آماده یا نیمه آماده می‌باشد که نیازمند فضای کافی می‌باشند؛ بدیهی است اگر این فضا در اختیار ایستگاه‌ها قرار نگیرد، احتمال تداخل وظایف کاری بالا خواهد رفت. سوله طبقاتی با جداسازی برخی از واحدها و انتقال آن‌ها به طبقه‌ای مجزا، می تواند زمینه‌ساز خوبی برای بهبود شرایط تولید گردد.
2- جدایش قسمت‌های اصلی از فرعی تولید
کاربرد دیگری که برای سوله طبقاتی می‌توان در نظر گرفت، جدایش واحدهای اصلی از فرعی است. در هر اشتغالی، مجموعه فعالیت‌ها را می‌توان به دو دسته اصلی و فرعی تقسیم نمود. منظور از مجموعه فعالیت‌های اصلی، آن دسته از وظایف هستند که مستقیماً بر روی مقوله تولید اثر می‌گذارند و می‌توانند منجر به رشد یا پسرفت خروجی کار شوند. مثلا در یک ، مکانیزم تغذیه دام و یا سیستم شیر دوشی از قسمت های اصلی واحد به حساب می آیند. اما در همین واحد صنعتی، انبار علوفه را می توان یک فعالیت فرعی قلمداد نمود که حضور آن اگرچه لازم است، باعث کم شدن فضای اصلی تولید می‌شود. بعضی از مدیران ابتدا در برابر جدا نمودن واحدهای فرعی از بخش اصلی تولید مقاومت می‌کنند؛ لیکن آنگاه که فواید حاصل از این تفکیک راهبردی را مشاهده می‌کنند، به اثربخشی این شیوه از فضاسازی مدرن پی خواهند برد.
3- استفاده مفید و بهینه از فضای محدود موجود
ممکن است بعضی از صاحبان مشاغل فکر کنند که زمینی با متراژ محدود را نمی‌توان برای بخش تولید یا صنعت مهیا ساخت. پیش‌زمینه فکری این افراد مبتنی بر چیدمان به صورت سطحی و افقی است و از اینرو به موضوع سوله طبقاتی به عنوان یک راهکار عملیاتی و کم‌هزینه‌تر فکر نمی‌کنند. با استفاده از چیدمان طبقاتی، می‌توان بهره‌برداری به مراتب بهینه‌تر و مفیدتری از فضای محدود داشت.
4- مدیریت کارآمد و نظارت ساده‌تر
آخرین کاربرد احداث سوله‌های طبقاتی بحث نظارت بر فرایند انجام تولید و کار است که برای بسیاری از مدیران و صاحبان مشاغل، غیر قابل حذف است. حرکت به سمت سوله طبقاتی این امکان را فراهم آورده که واحدهای کاری در طبقات پایین‌تر مستقر شده و بالاترین طبقه، به دفتر مدیریت اختصاص یابد که بُعد نظارتی و مدیریتی بالایی را تأمین می‌نماید. اشراف بر خط تولید و نظارت بر حسن انجام فرآیندها، موضوعی است که برای مدیران سطح بالا از اهمیت زیادی برخوردار می‌باشد.
